جشن سده
با سپاس از خواهر زاده گرانقدرم سرکار خانم دکتر الهام سهاکی
یکی روز شاه جهان سوی کوه /گذر کرد با چند کس همگروه
پدید آمد از دور چیزی دراز/سیه رنگ و تیره‌تن و تیزتاز
دوچشم از بر سر چو دو چشمه خون/ز دود دهانش جهان تیره‌گون
نگه کرد هوشنگ باهوش و سنگ/گرفتش یکی سنگ و شد تیزچنگ
به زور کیانی رهانید دست/جهانسوز مار از جهانجوی جست
برآمد به سنگ گران سنگ خرد/همان و همین سنگ بشکست گرد
فروغی پدید آمد از هر دو سنگ/دل سنگ گشت از فروغ آذرنگ
نشد مار کشته ولیکن ز راز/ازین طبع سنگ آتش آمد فراز
جهاندار پیش جهان آفرین/نیایش همی کرد و خواند آفرین
که او را فروغی چنین هدیه داد/همین آتش آنگاه قبله نهاد
بگفتا فروغیست این ایزدی/پرستید باید اگر بخردی
شب آمد برافروخت آتش چو کوه/همان شاه در گرد او با گروه
یکی جشن کرد آن شب و باده خورد/سده نام آن جشن فرخنده کرد
ز هوشنگ ماند این سده یادگار/بسی باد چون او دگر شهریار
کز آباد کردن جهان شاد کرد/جهانی به نیکی ازو یاد کرد
یکی از جشن های دیرینه ایرانیان جشن سده است که درشب دهم بهمن ماه یعنی آبان روز برگزار میشود.این جشن در تقویم جدید زرتشتیان مصادف با مهر روز از بهمن ماه است ولی ابوریحان بیرونی و دیگر منابع آنرا آبان روز گزارش کرده اند.جشن سده بزرگترین جشن آتش و از کهن ترین آیین ایران باستان است.در چنین شبی مردم در گذشته بر پشت بام خانه هایشان آتشی می افروختند و مطابق با فرهنگ خود در کنار آتش به شادی کردن و خواندن ترانه هایی مشغول میشدند و آرزوی رفتن سرما و آمدن گرما می کردند
امروزه هم مردم در برخی نقاط بر پشت بام خانه هایشان آتش می کنند واین شب را مطابق با آیین آن جشن میگیرند.جشن سده یکی از جشن های ملی ایران است و به مذهب و دین و گروه خاصی تعلق ندارد و هر کس میتواند آنرا برای خود جشن بگیرد
ابوریحان بیرونی می‌نویسد:
"سده گویند یعنی صد و آن یادگار اردشیر بابکان است و در علت
و سبب این جشن گفته‌اند که هرگاه روزها و شب‌ها را جداگانه بشمارند، میان آن و آخر
سال عدد صد بدست می‌آید و برخی گویند علت این است که در این روز زادگان کیومرث – پدر نخستین – درست صدتن شدند و یکی از خود را بر همه پادشاه گردانیدند و
برخی برآنند که در این روز فرزندان مشی و مشیانه به صد رسیدند و نیز آمده: “شمار
فرزندان آدم ابوالبشر در این روز به صد رسید. ”
.
