رودکی بزرگ
ابوعبدالله جعفر بن محمد بن حکیم بن عبدالرحمن بن آدم متخلص به رودکی که به قولی از بدو زاده شدن نابینا بوده و به قولی دیگر بعدها نابینا شده ولی آنچه آشکار است ، همین نابینایی سبب شعله ورتر شدن شراره سرودن شعر در جودش گردید تا جایی که او را استاد استادان شاعران می خوانده اند) «زاده شده در سال ۲۴۴، در رودک – درگذشته ی ۳۲۹، در پنجکنت» نخستین شاعر مشهور پارسی سرای حوزه تمدن ایران در دوره ی سامانی در سده ی چهارم هجری قمری و استاد شاعران این قرن در ایران است. در اشعار رودکی با باور به ناپایداری و بی‌وفایی جهان، اندیشه غنیمت شمردن و ارزش بخشیدن به فرصت، شادی و شادنوشی در اکنون را در اشعار او می بینیم.
رودکی را نخستین شاعر
برجسته و بزرگ پارسی‌گوی و می توان گفت که او پدر شعر پارسی بوده است
و به این خاطر است که تا پیش از وی کسی دیوان شعر نداشته هیچ کس
دیگری نیز تا آن روز هیچ دیوانی نداشته ریچارد فرای عقیده دارد که رودکی در
تغییر خط از خط پهلوی به خط فارسی برای زیباتر شدن و روان تر شدن آن بیشترین نقش را داشته‌است.
از تمام آثار رودکی که گفته می‌شود
بیش از یک میلیون و سیصد هزار بیت و نیز شش مثنوی بوده‌است، تنها ابیاتی پراکنده به همراه چند قصیده ، غزل و رباعی از او به یادگار است که تعداد
بیتهای بجا مانده از آن روزگار و به قلم و زبان رودکی را ۱۰۴۷ بیت شمار کرده اند .
رودکی را نخستین شاعر و برجسته و بزرگ پارسی گوی می توان گفت و بسیاری او را پدر شعر پارسی می خوانند به همین خاطر است که تا پیش از وی کسی دیوان شعر نداشته ، هیچ کس دیگری نیز تا آن روز ، هیچ دیوانی نداشته . رچارد فرای عقیده دارد که رودکی در تغییر خط از خط پهلوی به خط فارسی برای زیبا تر شدن و روان تر شدن آن بیشترین نقش را داشته است . از تمام آثار رودکی که گفته می شود بیش از یک میلیون و سیصد هزار بیت و نیز شش مثنوی بوده است . تنها ابیاتی پراکنده به همراه چند قصیده غزل و رباعی از او به یادگار است که تعداد بیتهای به جا مانده از آن روزگار و به قلم و زبان رودکی 1047 بیت شمار کرده اند .
رودکی در بسیاری از موارد از اولین ها در ادبیات پارسی است . او آثار بسیاری را آفرید که شور بختانه جز پاره ای از آنها به دستمان نرسیده است شمس قیس رازی ( سر آمد ترین منتقد ادبی و ادیب ایران در سده هفتم و زاده ری ( شهر ری ) است . در کتاب العجم فی معابیر اشعار عجم - خود رودکی را آفریننده رباعی دانسته و آغاز شاعری رودکی را از آنجا می داند که وی صدای شادی کودکی که در حال گردو بازی کردن بود را می شنود که از شادی بسیار ، بابت هنرِ بازی خود زبان شاعری وی گشوده شده و با کلامی آهنگین می گوید " غلتان ؛ غلتان همی رود تا بن گو " دولتشاه سمرقندی ( قرن نهم ) در یاد آوری معروف خود آن کودک را پسر یعقوب لیث - سر سلسله ی صفاریان دانسته ؛ و شاعر با شنیدن آهنگ این کلام تحت تاثیر قرار گرفته و به خانه می رود و بر همان وزن به شاعری می پردازد و از آنجا که اشعارش در دو بیت بودند به رباعی معروف می شوند . به هر حال او را مبتکر قالب رباعی دانسته اند .
آورده اند که رودگی ساز چنگ را می نواخته و از چنگ نوازان بزرگ نیز بوده است و می گویند توان و چیرگی رودگی در شعر و موسیقی به اندازه ای بوده است که نیروی افسونگری شعر و نوازندگی وی در ابونصر سامانی چنان تاثیری گذذاشت که وی پس از شنیدن شعر بوی جوی مولیان ؛ بدون کفش ؛ هرات را به مقصد بخارا ترک کرد . این داستان در کتاب چهار مقاله از نظامی عروضی - آمده است . بر این قرار است که امیر نصر سامانی یا امیر دیگری از بخارا به هرات می رود و دلبسته هوای هرات می گردد. بازگشت به بخارا را چنان فصل به فصل عقب می اندازد که مدت چهار سال او و ملازمانش در هرات می مانند ؛ لشکریانش که دلتنگ بخارا شده بودند به رودکی که در آن زمان نزد امیر محتشم و مقبول القول بود روی آورده و به او گفتند اگر هنری بورزد و شاه را به بخارا ترغیب کند ، پنجاه هزار درم به او پاداش می دهند ، رودکی نیز می دانست در این هوای لطیف نثر نمی تواند کارگر باشد و باید چیزی تازه بیارد و شعری بسراید و اهنگی بنوازد که از هوای هرات لطیف تر نازک تر بنماید . از این رو قصیده ای می سراید و همین می شود که امیر نصر سامانی بی کفش بسوی بخارا می تازد و نقل است که کفش او را تا دو فرسنگ دنبال او می برند و رودکی نیز از بابت سرودن این شعر پنجاه هزار درم از سپهسالار لشکریان جایزه گرفته است .
و اما ...
در سال 1337 یعنی درست 59 سال پیش در سوم دیماه برای رودکی گرانقدر شاعر پر ارزش پارسی گوی بزرگداشتی در خور ایشان که بیش از بضاعت آن زمان نیز بوده است گرفته اند " درست 59 سال پیش " و امروز یاد واره رودکی بزرگ در جایی جدای از ایران پارسی زبان جا خوش کرده است .
بوی جوی مولیان آید همی / یاد یار مهربان آید همی
ریگ آموی و درشتی های او / زیر پایم پرنیان آید همی
آب جیحون از نشاط روی دوست / خنگ ما را تا میان آید همی
ای بخارا ، شاد باش و دیر زی / میر زی ، تو ، شادمان آید همی
میر ، سرو ، است و بخارا بوستان / سرو سوی بوستان آید همی
میر ماه است و بخارا آسمان / ماه سوی آسمان آید همی
و یادش زنده جاوید استاد بنان که به زیبایی هر چه تمام این سروده را با نوایی مخملین و دردانه برایمان به یادگار گذاشت . بی گمان جای همه آنانی که در ایران و در این خاک رد پای خوبی گذاشتند در مینوی زیباست .
